Mea e tatau ona e iloa:
- I le Seeds of Gold Farm Clinic, o tagata atamamai mai fa'alapotopotoga o lo'o auai o le a latou a'oa'oina, fa'ailoa, a'oa'o ma fafaga le fia'ai o faifa'ato'aga ma sa'ilia le poto e fa'afefe ai i latou mai nei tulaga e fa'alavelaveina ai le lelei o fua o fa'ato'aga, ma isi.
O le Seeds of Gold Farm Clinic ua toe foʻi mai i le asō ma le faʻasalalauga muamua i le Kachwekano Zonal Agricultural Research and Development Institute (KaZARDI) i le maualuga o Kigezi.
E ala i tekinolosi aeroponik, Kachwekano ZARDI o loʻo faʻalauiloaina le totoina o pateta e aunoa ma le manaʻomia o le palapala poʻo le vai.
O lenei fa'aonaponei fa'ato'aga fa'ato'aga fa'ato'aga ua ta'uleleia o se tasi mo le lumana'i ona ua fa'atapula'aina fanua. E mana'omia le tekonolosi aua e mafai ona ofi i so'o se mea e aunoa ma se fanua.
E tusa ai ma le saunoaga a Dr Alex Barekye, le faatonu o suʻesuʻega i Kachwekano ZARDI, faʻatasi ai ma lona maualuga maualuga, o loʻo faʻamoemoeina fua lelei.
"I le taimi, o le a avea lea ma auala lauiloa e fai ai faʻatoʻaga i le lumanaʻi," o le tala lea a Dr Barekye. O mea'ai ma vai e sapalai atu i fua o fa'ato'aga i foliga o le kesi ausa.
O le manatu o le aeroponics na amata mai i le 1920 ina ua faia faʻataʻitaʻiga muamua i orchids ae o se atinaʻe fou i Uganda.
Fai mai Dr Barekye e ui lava o lenei tekinolosi e mafai ona faʻaogaina i le tele o laʻau e aofia ai fualaau faisua, e ola lelei pateta i lalo o lenei metotia. O le tu'ufa'atasia o metotia fa'aleaganu'u, totō e tutusa ma le hydroponics.
Pe a fa'atusatusa i isi metotia fa'ato'aga, e fa'aitiitia le avanoa o fa'ato'aga. Fa'atasi ai ma se vai fa'ato'aga, e fa'aopoopoina ma le fa'aeteete mea'ai i le vai, e tu'uina atu i la'au e ala i le pamu fa'aola. Talu ai o se faiga tapuni, ua fuafuaina e faasaoina le sili atu i le 90 pasene o vai ma meaʻai. E mafai ona fa'ateleina fua o fa'ato'aga i le 45-75 pasene i tulaga lelei.
E le gata i lea, o le susu ma le vevela e masani lava ona sili ona lelei mo le tuputupu ae. Faʻalagolago i le faʻamoemoega o le faʻaaogaina, e mafai ona seleseleina pateta i lima vave.
Fa'ato'aga apu
Kachwekano ZARDI lea o loʻo taulaʻi nei i le faʻateleina o mea e totō ai, faʻataʻitaʻiga ma faʻataʻitaʻiga i ituaiga eseese o fualaʻau ma ituaiga o manu, e maua ai suʻesuʻega tele i agroforestry, apu ma pears, pi aʻe, saito ma karite, sorghum, fanua pi ma sericulture, ma isi.
Talu mai le amataga o le 2000s, o apu o loʻo tuputupu aʻe o loʻo tuʻuina atu avanoa i faifaatoʻaga i le itulagi o Kabale ma o le a faʻatautaia e le au atamamai faiga sili ona lelei e pei o le faʻavaeina o togalaau, sauniuniga o fanua, totōina, faʻaosofia le moe, faʻaleagaina, teuteu faʻapea ma faʻamaʻi e pei ole Powdery mildew, lea e lamatia ai. se numera o faifaatoaga.
I le taimi nei, o loʻo faʻalauiloaina e le malo o Uganda le gaosiga o apu i lalo o le polokalame a le National Agricultural Advisory services (Naads) i luga o mauga o Kabale, Kisoro ma Kanungu.
E fa'atatau lea i le fa'amalieina o le fa'atupula'ia o le mana'oga mo fuala'au 'aina. "O le fa'ato'aga apu ose avanoa tele lea mo faifa'ato'aga e fa'ateleina ai a latou tupe maua ae o lo'o i ai se lu'itau tele o le le lava o le poto masani i le au faifa'ato'aga," o le tala lea a Dr Barekye.
Fa'alelei 'oti
Ina ia faʻaleleia le soifua manuia o faʻalapotopotoga faifaʻatoʻaga i totonu o le eria, o le a faʻasoa foʻi e le au atamamai i le faʻaleleia o ituaiga 'oti i le nofoaga ma auala e maua ai le mea sili mai ia mea.
Faatasi ai ma le au faifaatoʻaga faʻapitoa, tagata suʻesuʻe ma tagata tomai faʻapitoa i le faʻatoʻaga o le Farm Clinic i Kachwekano ZARDI o le a tuʻuina atu se avanoa mo faifaatoʻaga naunau e aʻoaʻo ai e uiga i tupe mama o faʻaleleia lelei.
O le a su'esu'e fo'i e tagata popoto auala e toe fa'afo'isia ai 'ele'ele leaga, ose lu'itau tele i mauga maualuluga a'o va'ava'ai fo'i i le fa'aleleia o ituaiga sorghum. Ua iloiloina e KaZARDI le 33 laina o le sorghum mo le faapalepale i eleele maualuluga ma e oo mai i le taimi nei e ono laina folafola ua filifilia mo le tatalaina. O nei ituaiga e aofia ai; E 1291, Ndamoga, Shokani, MB 29, MB 30 ma MB 27, ma o loʻo iloiloina e faʻatatau i siaki faʻapitonuʻu Kyatanombe.
E uiga i KaZARDI
Kachwekano Zonal Agricultural Research and Development Institute o loʻo i le Itumalo o Rubanda, o se tasi o itumalo e ono i le itulagi o Kigezi. E tusa ma le 8Km mai le auala Kabale-Kisoro i luga o le auala Lake Bunyonyi i le maualuga i le va o le 1800-2200m luga aʻe o le sami.
E 875mm le timu i le tausaga e maua i lea nofoaga ma timuga muamua e oo mai i le va o Mati ia Me ma timuga lona lua ia Setema ia Tesema ma le maualalo o le vevela o le 8oC ma le maualuga o le vevela o le 24oC.
Kachwekano na faʻatūina e Peretania i le 1937 mo faʻataʻitaʻiga ma faʻataʻitaʻiga o fualaʻau, lafumanu ma lafumanu e afua mai. Sa i ai le fa'aofiina o mamoe merino mo le gaosiga o fulufulu. O lona fulufulu lelei ma le taua sa mana'omia ae o le a taofia ona e le mafai ona fa'atatau i le tamaoaiga. Mulimuli ane i le 1943, na faʻalauiloaina ai le tapaa nicotine mo le gaosiga o tupe. E o'o mai i le taimi nei o lo'o iai nisi o faifa'ato'aga o lo'o fa'atupuina tapaa i totonu o le itulagi e ui e le'o fa'afaigofie le maketiina o tapaa.
I le 1949, na liliu ai Kachwekano i le Itumalo Faʻatoʻaga Inisetiute (DFI). O se tasi o galuega tauave a le DFI o le ofoina atu lea o a'oa'oga fa'atino i fa'ato'aga e o'o atu ai i le tu'uina atu o tusi pasi i fesoasoani fa'ato'aga ma fa'atonu e pei o matai o aulotu ma itumalo. O lenei fa'atupuina o agava'a ua fa'aauupegaina ai matai o le atunu'u i tomai e fa'asalalau atu ai tekonolosi e fa'ateleina ai fua o fa'ato'aga.
I le 1952 na amata fa'alauiloa ai e le DFI 'oti ma mamoe a le atunu'u e fai ma alagatupe mo faifa'ato'aga laiti. Ae ui i lea, o lenei gaioiga sa i ai luitau o le le lelei o pulega, ma le leai o se fanua lafulemu. Na ave le faamuamua a le DFI i isi galuega e ui o loo tausia pea e le aufaifaatoaga ia 'oti ma mamoe. I le 1961, na fa'alauiloa mai ai ituaiga o povi mai fafo ma e o'o mai i le taimi nei o lo'o i ai i le itulagi se tasi o ituaiga sili ona lelei i Uganda.
I le 2000, na tuʻuina atu ai le inisitituti i lalo o le faʻatonuga a le National Agricultural Research Organization (NARO) e avea o se Faʻatoʻaga Suesuega ma Atinaʻe Nofoaga (ARDC) e faʻamalosia ai suʻesuʻega faʻatoʻaga i luga o oloa mo nofoaga maualuluga agro-ecological.
O le fa'amuamua sa fa'atatau i le fa'ateleina o mea e totō ai, fa'ata'ita'iga ma fa'ata'ita'iga i ituaiga fa'ato'aga eseese ma fa'aputuga manu, fa'atosina o manu mo galuega fa'ato'aga e pei o le suotosina ma felauaiga, a'oa'oga o faifa'ato'aga ma isi auaunaga. O le fa'ato'aga fa'ato'aga sa fa'atatau i fa'ato'aga, apu ma pea, pateta, pi a'e, saito ma karite, sorghum, pi, moa, susu, fualaau faisua ma fa'ato'aga, ma isi.
O nei taumafaiga na maua ai e le au paaga le malamalama e ala i le faʻaaogaina o tekinolosi o auala faʻaonaponei faʻatoʻaga, na faʻateleina ai le avanoa i fatu faʻavae ma mea e teu ai.
I le mae'a ai o le fa'atulafonoina ma le fa'atinoina o le tulafono a le NARO 2005, na avea Kachwekano ma Fa'alapotopotoga Su'esu'ega Fa'ato'aga a le Malo i lalo ole NARO.
KaZARDI na faia ina ia faʻalauteleina auaunaga latalata i tagata faʻaoga.
O le inisitituti o loʻo aofia ai satelite faʻasalalau faʻasalalau i le itu atoa o Kigezi e faʻalautele auaunaga latalata i tagata. Mo se faʻataʻitaʻiga, i Kisoro o loʻo i ai Maziba, Nyamigogo ma Nyabwishenya nofoaga ae i le Itumalo o Kanungu o loʻo i ai le nofoaga o Kibimbiri.
O le matafaioi a le inisitituti na suia foi e faʻatautaia suʻesuʻega faʻaoga ma fetuutuunai ma faʻafaigofie le faʻasalalauina o tekinolosi talafeagai e faʻaogaina auala. O lo'o fa'agaoioia le inisitituti i lalo o polokalame e tolu e aofia ai: Polokalama Su'esu'ega Fa'ato'aga ma Punaoa Fa'alenatura, Polokalama Su'esu'ega Punaoa Manu ma Polokalama Fa'alauiloa Fa'atekonolosi ma Fa'asalalauga. Kachwekano ZARDI e faʻatinoina le tele o ana gaioiga e ala i faiga faʻapaʻaga faʻalotoifale ma faʻavaomalo ma galulue faʻatasi. E malosi so'otaga ma nofoaga autu su'esu'e fa'avaomalo, isi a'oga a le NARO, malo fa'alotoifale, NGOs, CSO, ma sili atu i vaega uma o faifa'ato'aga i totonu o le sone. O le ai ai se avanoa e aʻoaʻo atili ai e uiga i mea e faia e KaZARDI mai le Seeds of Gold Farm Clinic o le a faia i le inisitituti i aso nei.
Falema'i fa'ato'aga
Aso nei: Fatu o Fa'ato'aga Auro Clinic
Atina'e: Pateta Aialani, apu, lafu'oti, fa'ato'aga le palapala
Fesoasoani: Faletupe Stanbic, Faletupe o Uganda, NSSF, Naro, NMG
Ulufale: E leai se totogi e aofia ai meaʻai
Faiaoga ta'ita'i: Dr Alex Barekye
Talimalo: KaZARDI
Poloaiga
Kachwekano ZARDI lea o loʻo taulaʻi nei i le faʻateleina o mea e totō ai, faʻataʻitaʻiga ma faʻataʻitaʻiga i ituaiga eseese o fualaʻau ma ituaiga o manu, e maua ai suʻesuʻega tele i agroforestry, apu ma pears, pi aʻe, saito ma karite, sorghum, fanua pi ma sericulture, ma isi.
E tusa o le
KaZARDI
Kachwekano Zonal Agricultural Research and Development Institute o loʻo i le Itumalo o Rubanda, o se tasi o itumalo e ono i le itulagi o Kigezi. E tusa ma le 8Km mai le auala Kabale-Kisoro i luga o le auala Lake Bunyonyi i le maualuga e i le va o le 1800-2200m luga aʻe o le sami. E 875mm timuga i le tausaga e maua i lea nofoaga.
O se punavai: https://www.monitor.co.ug