Ia Ianuari 2016 ina ua ou amataina lenei matafaioi, sa ou setiina aʻu e aʻu lava ni numera o sini e ausia. O se tasi o latou o le aapa atu e ala i ala o faasalalauga i tagata e le aafia i le pisinisi o le totoina o fualaʻau, fualaʻau ma fualaʻau, e tuʻuina atu ai se faʻamatalaga i mataupu e taua i le faʻatoʻaga. E le mafai ona e faʻamamaina le soifua maloloina i lou atunuʻu, e matua tele le tau e maua ai se totogi i totonu o a tatou maketi i fafo.
O le faʻatupuina o meaʻai tatou te manaʻomia e faʻatumauina ai lo tatou soifua maloloina ua faʻatoa amata mai nei i ona aso nei. Ua toe faʻataua e Covid le faitau aofaʻi o le lalolagi i le taua o le taumafa i meaʻai maloloina. I tua iinei i Niu Sila, o le tulaga e leai se eseesega. O le mafai mo exponential tuputupu ae o tatou fua, fua ma fualaʻau fualaʻau e matua moni lava. O le ausiaina o lenei malosiaga e mafai ona taofia e le numera o faiga faʻavae. O loʻo manaʻomia e tagata Niu Sila ma le lalolagi a tatou mea toto.
Fanua, vai, galuega ma puipuiga o meaola o mea taua ia mo le totoina o meaʻai. Le isi mea o loʻo manaʻomia e faʻafouina, e ala i ituaiga fou ma fou totoina metotia e faʻalauteleina le suavai fou ma fetuunaiga o le tau. I aso taʻitasi, matou te feagai ai ma se taua e faʻatumauina le aoga tele o fanua mo le totoina, ma fale e totoina vave nai lo fualaʻau.
O le suavai ua avea ma mea faʻafefe i Niu Sila, o se atunuʻu e 80% o le vai e paʻu mai le lagi e alu atu i le sami. Aisea e le taua ai aufono ma le Malo e sili ona manaʻomia le teuina ma puʻeina polokalame? Masalo e i ai se gaioiga i le taimi nei o le taulaga o Niu Sila o loʻo feagai ma le vai faʻafitauli.
O le malo o loʻo faʻamalepeina le tumau o tagata faigaluega mai fafo ma faʻatapulaʻaina le polokalame o galuega a le Pisa Faʻalauiloa (RSE) o le Pasefika o loʻo taofia ai le tupuolaola ma le gafatia e faʻataʻitaʻi tagata. Ua aʻoaʻoina matou e Covid o le puipuia o Niu Sila puipuia mai faʻamaʻi ma pathogens i le tuaoi e taua tele. Peitaʻi e oʻo lava i tuaoi ua lokaina, o faʻalaʻau fou o laʻau ua oʻo atu i Niu Sila.
Ona tatou o mai ai lea i suʻesuʻega ma atinae, sosoo ai ma le tekonolosi fesiitai i growers. Matou te manaʻomia lenei suʻesuʻega ina ia tumau ai i le tauvaga i maketi o le lalolagi, ma ia faia a tatou saofaga i le suavai ma le tau fesuiaiga. O le mea o loʻo suʻesuʻeina ma le faʻatupeina mo lena suʻesuʻega manaʻomia faanatinati toe-faamuamua. I le pito i luga o nei luʻitau o le siʻitia maualuga o le usitaʻia o loʻo faʻamalosia i tagata totō ma faifaʻatoʻaga.
Faatasi ai ma le au agavaʻa ma poto faapitoa HortNZ au, sa ou faʻaaluina le lima tausaga ua tuanaʻi ma le galue ai i nei mataupu taʻitasi e faʻaleleia ai le tulaga mo tagata totoina ma o se faʻaiuga, uma o le itu i tua. O lo tatou le fiafia ona o le tele o taimi, alualu i luma e telegese, sili atu lemu nai lo le tatau ai.
O le isi tulaga le fiafia o le aloaʻia o togalaau aina ma lona sao i le le gata i le tamaoaiga - o tatou o le NZ $ 7 piliona alamanuia - ae o loʻo tatou lagolagoina foʻi nuʻu i tua ma le soifua maloloina o le atunuʻu. O se tasi o taumafaiga a le HortNZ na ou aveina, o le faia lea o igoa o le atunuu na amata mai ai se tulafono i Niu Sila. O se aiaiga faʻatulafonoina i uma a tatou maketi autu auina atu i fafo ma ua mo le tele o tausaga. Lenei tauiviga amata i le amataga o 2000s ma i lalo ifo o le 20 tausaga mulimuli ane, Niu Sila o le a manaʻomia faaletulafono atunuu o amataga amataga igoa.
O mafuaʻaga ua taʻua i luga, o loʻo galulue ai le matou aiga togalaʻau e fausia se auala tuʻufaʻatasi i le atinaʻeina o faiga faʻavae i totonu o le Malo ma le vaega. E manaʻomia ona tatou o atu i le 'au e tasi ina ia mafai ona tatou faia se suiga i se vave e mafai ai. Faʻaleleia atili i luga o faiga faʻavae suiga i le luasefulu tausaga o le a avea o se matua faʻaleleia atili! O loʻo amataina nei le atinaʻeina o lenei auala tuʻufaʻatasi. E tatau ona tatou faia lenei galuega aua tatou te feagai ma luitau o aso nei, o isi luitau ua uma ona oʻo mai ia i tatou.
Faʻatupega tele mai le lalolagi sili ona mauoa o loʻo alu i le gaosiga o meaʻai ma meaʻai. I tausaga ua tuanaʻi, o tupe teu faafaigaluega i le faiga o taumafa e tusa ma le US $ 0.5 piliona. Lenei tausaga o le tupe teu faʻafaigaluega e fuafuaina e US $ 20 i le US $ 25 piliona. O le faʻatauaina o le faʻatupuina o meaʻai uma e manaʻomia e tagata latalata i le mea latou te nonofo ai e mafai ai, faʻalauteleina le manatu o faʻatoʻaga faʻatoʻaga e aofia ai laʻau ma aʻa fualaʻau.
O se luitau tuʻusaʻo lea ia matou polokalame faʻatau atu i fafo e alualu i luma. Ou te talitonu o le a i ai lava i taimi uma se nofoaga taugofie mo Niu Sila meaʻai na totoina, ae ina ia faatumauina lena nofoaga, Malo ma alamanuia e tatau ona galulue faʻatasi e faʻafetaiaʻia luʻitau ulu i luga. O iina e maua ai le atinaʻeina o se tuʻufaʻatasia o auala e atinaʻe ai se taʻiala. E matua taua tele lona sao e faʻamautinoa ai o loʻo iai se lumanaʻi manuia i Niu Sila.
I le faaiuga, ou te faafetai ia i latou uma na aafia i togalaau aina mo la latou lagolago, le HortNZ Komiti Faatino ma le aufaigaluega mo le tuuina mai ia te au le avanoa e faia ai se saofaga, ma oe le tagata faitau mo le faitauina o mea na ou tusia.
E le o laʻu blog mulimuli lea, ae o laʻu blog mulimuli lea o le HortNZ's Chief Executive. O le tagata e suitulaga ia te aʻu, Nadine Tunley, e suitulaga ia 14 Iuni. Ou te mautinoa o le a e saunia ia Nadine le tutusa tulaga o le lagolago ma le faʻamalosiʻau na e saunia mai ia te aʻu. Ae o le a ou leiloa leiloa i le vaega ona o loʻo taofia aʻu mo sina taimi e lagolago le alualu i luma i galuega faavaitaimi ma le lumanaʻi o le RSE polokalame. Ma o lea o le a ou vaʻaia oe faataamilo, e ui lava i se eseʻese gafatia.